تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

• داریوش مؤدبیان
• 2025-01-9

در دنیای سرمایه‌گذاری، درک انواع ریسک‌ها برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه اهمیت زیادی دارد. هر سرمایه‌گذار با خطرات مختلفی روبرو می‌شود که برخی از آنها به طور مستقیم قابل کنترل هستند و برخی دیگر به دلایل بیرونی و گسترده تأثیر می‌پذیرند. شناخت این ریسک‌ها و تفاوت میان آنها می‌تواند به کاهش زیان‌ها و افزایش بازده کمک کند.

ریسک‌ها در سرمایه‌گذاری به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر کدام نقش متفاوتی در نتایج مالی دارند. ریسک سیستماتیک به عواملی اشاره دارد که کل بازار یا صنعت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و غیرقابل اجتناب است. در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک به مسائل خاص یک شرکت یا بخش خاص مربوط می‌شود و می‌توان با اتخاذ راهکارهای مناسب از آن جلوگیری کرد.

این مقاله به بررسی تفاوت‌های این دو نوع ریسک می‌پردازد و راه‌های مدیریت هر یک را توضیح می‌دهد. درک این تفاوت‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا پرتفوی خود را بهینه کنند و تصمیمات بهتری برای آینده مالی خود بگیرند.

ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسک سیستماتیک نوعی از ریسک است که تمام بخش‌های بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر عملکرد کلی اقتصاد و سرمایه‌گذاری‌ها اثر می‌گذارد. این نوع ریسک به دلیل شرایط بیرونی و عوامل گسترده اقتصادی ایجاد می‌شود و معمولاً فراتر از کنترل سرمایه‌گذاران است.

این ریسک می‌تواند از طریق عوامل مختلفی بروز کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• نوسانات اقتصادی: رکود یا رشد اقتصادی می‌تواند ارزش دارایی‌ها را تغییر دهد.
• تغییرات نرخ بهره: افزایش یا کاهش نرخ بهره مستقیماً بر بازار سهام و اوراق بهادار تأثیر می‌گذارد.
• تورم: افزایش سطح عمومی قیمت‌ها باعث کاهش قدرت خرید و افت ارزش دارایی‌ها می‌شود.
• بحران‌های سیاسی: ناپایداری سیاسی می‌تواند امنیت سرمایه‌گذاری را به خطر بیندازد.
• عوامل طبیعی: بلایای طبیعی ممکن است به اقتصاد کشورها آسیب برساند و باعث کاهش رشد اقتصادی شود.

ریسک سیستماتیک بر تمامی سرمایه‌گذاران اثر می‌گذارد و هیچ فردی نمی‌تواند به طور کامل از آن دوری کند. با این حال، درک صحیح از این نوع ریسک می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا استراتژی‌های بهتری برای مدیریت دارایی‌های خود اتخاذ کنند.

بررسی ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک به خطراتی اشاره دارد که به یک شرکت یا صنعت خاص مربوط می‌شوند. این نوع ریسک ناشی از عوامل داخلی و ویژگی‌های منحصر به فرد هر کسب‌وکار است که می‌تواند عملکرد مالی آن را تحت تأثیر قرار دهد. مدیریت این ریسک از طریق تصمیم‌گیری‌های مناسب امکان‌پذیر است.

عواملی مانند مشکلات مدیریتی، کاهش فروش، رقابت شدید یا شکست در توسعه محصولات جدید می‌توانند موجب افزایش ریسک غیرسیستماتیک شوند. از آنجا که این نوع ریسک محدود به یک بخش خاص است، سرمایه‌گذاران می‌توانند با ایجاد تنوع در سبد دارایی‌های خود، اثرات آن را کاهش دهند.

درک ریسک غیرسیستماتیک برای سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد زیرا با تحلیل دقیق شرایط داخلی شرکت‌ها و بازارهای مرتبط، می‌توانند فرصت‌های مناسب برای رشد را شناسایی کرده و از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند.

چرا ریسک سیستماتیک اجتناب‌ناپذیر است؟

ریسک سیستماتیک به دلیل ماهیت گسترده خود بر کل بازار تأثیر می‌گذارد و از کنترل سرمایه‌گذاران خارج است. این ریسک نتیجه رویدادها و تغییراتی است که به عوامل کلان اقتصادی و اجتماعی مرتبط می‌شود و نمی‌توان از آن گریخت. همه سرمایه‌گذاران، صرف نظر از میزان تجربه یا دقت در تحلیل، با این نوع ریسک مواجه خواهند شد.

نقش اقتصاد جهانی

تغییرات اقتصادی در سطح بین‌المللی می‌تواند باعث نوسانات قابل توجه در بازارهای مالی شود. رشد یا رکود اقتصادی در یک کشور بزرگ به سرعت بر سایر بازارها تأثیر می‌گذارد و ارزش دارایی‌ها را دستخوش تغییر می‌کند. این نوع ارتباطات جهانی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران نتوانند از اثرات گسترده اقتصادی فرار کنند.

تأثیر عوامل سیاسی و اجتماعی

بحران‌های سیاسی، تحولات اجتماعی و تغییرات در سیاست‌های دولتی می‌توانند منجر به بی‌ثباتی شوند. این تغییرات اغلب غیرقابل پیش‌بینی هستند و بر تمامی بخش‌های اقتصادی اثر می‌گذارند. سرمایه‌گذاران باید با پذیرش این واقعیت که ریسک سیستماتیک بخشی از سرمایه‌گذاری است، استراتژی‌هایی را برای مدیریت آن اتخاذ کنند.

روش‌های مدیریت ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک با اقدامات مناسب و برنامه‌ریزی دقیق قابل کنترل است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با تحلیل عوامل داخلی شرکت‌ها و صنایع خاص، تأثیر این نوع ریسک را کاهش دهند. تمرکز بر متنوع‌سازی و بررسی عملکرد کسب‌وکارها از مهم‌ترین روش‌ها برای مقابله با این ریسک است.

تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها

افزایش تنوع در سرمایه‌گذاری باعث می‌شود که زیان در یک بخش یا شرکت خاص تأثیر کمتری بر کل دارایی‌ها بگذارد. سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف و بازارهای گوناگون می‌تواند تأثیر ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دهد.

تحلیل و بررسی دقیق

مطالعه دقیق صورت‌های مالی، تحلیل مدیریت و ارزیابی رقبا به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه بگیرند. انتخاب شرکت‌هایی با عملکرد پایدار و مدیریت قوی می‌تواند احتمال بروز ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دهد.

مقایسه تأثیر ریسک‌های مختلف بر سرمایه‌گذاری

ریسک‌های مختلف می‌توانند به شکل‌های گوناگون بر سرمایه‌گذاری اثر بگذارند. برخی از آنها تمامی بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند، در حالی که برخی دیگر تنها به بخش یا شرکت خاصی محدود می‌شوند. شناخت این تأثیرات به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا استراتژی‌های مناسبی را برای حفاظت از دارایی‌های خود انتخاب کنند.

ریسک سیستماتیک باعث نوساناتی می‌شود که از تغییرات اقتصادی، سیاسی یا اجتماعی ناشی می‌شود و بر تمامی سرمایه‌گذاری‌ها اثر می‌گذارد. این نوع ریسک غیرقابل اجتناب است و حتی پرتفوی متنوع نیز نمی‌تواند آن را از بین ببرد.

از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک محدود به یک شرکت یا صنعت است و می‌توان با اتخاذ تصمیمات صحیح مانند تنوع‌بخشی، آن را کاهش داد. این نوع ریسک بیشتر به عوامل داخلی و مدیریتی مرتبط است و با تحلیل دقیق می‌توان از اثرات آن جلوگیری کرد.

سرمایه‌گذاران برای موفقیت باید میان این دو نوع ریسک تمایز قائل شوند و برنامه‌ای جامع برای مدیریت هر دو داشته باشند. ترکیب تحلیل بازار و شناخت وضعیت داخلی شرکت‌ها می‌تواند از زیان‌های احتمالی جلوگیری کند و بازدهی بیشتری به همراه داشته باشد.